در این متن قصد داریم تا در مورد آیین سنتی مذهبی قالی شویان مشهد اردهال کاشان صحبت کنیم. این آیین که به مشهد قالی هم مشهور است هرسال طبق تاریخ شمسی برگزار می شود. تاریخ این مراسم دومین جمعه مهرماه است و مکان برگزاری آن در آستان مقدس حضرت علی بن امام محمدباقر ع می باشد. این تاریخ مصادف با شهادت امامزاده سلطان‌علی بن محمد باقر می باشد.
آیین قالی شویی مشهد اردهال چیست؟
مراسم قالی شویی مشهد اردهال که به «جمعه‌قالی» نیز شهرت دارد، بدین صورت است که ساکنین فین کاشان در یک مراسم که به شکل نمادین می باشد، در نهر آبی که به آن جا نزدیک هست و به کمک چوب‌دستی‌هایی، قالیچه‌ای را شست‌وشو می دهند.
هر ساله جمع کثیری از مردم ایران جهت حضور در مراسم قالیشویان مشهد اردهال و دیدن این آیین تاریخی از نزدیک، به این مکان سفر می کنند. این آیین مذهبی و قدیمی در فهرست میراث معنوی کشورمان ثبت شده است و همچنین در دسامبر ۲۰۱۲م نیز در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو ثبت کشت.
تاریخچه آیین قالی شویان
طبق گفته هایی که از نیاکان و پیشینیان ما نقل قول شده است، امامزاده سلطان‌علی که از فرزندان امام باقر بودند، با توجه به درخواست اهالی کاشان قدیم عازم ایران شدند و بعد از گذشت زمانی در آن جا توسط حاکمان به شهادت رسیدند.
طبق گفته ها سلطان‌علی در هنگام دعا و نماز و در محلی که امروزه به قتلگاه معروف شده است به شهادت رسیدند. دو روز پس از واقعه شهادت این خبر به ساکنین فین و خاوه رسید. به دنبال آن ، اهالی خود را به اردهال رسانده و پیکر ایشان را در یک تخته‌قالی قرار دادند و در بالای تپه دفن کردند.
پس از آن قالی آغشته شده به خون امامزاده را با آب جوی موجود در آن نزدیکی شستند. با توجه به این واقعه هر سال و در دومین جمعه مهر این مراسم در مشهد ادرهال برگزار می گردد.
مکان دقیق برگزاری مراسم قالیشویان اردهال کجاست؟ همان گونه که از نامش پیداست این آیین در مشهد اردهال برگزار می شود. مشهد اردهال اسم روستایی در ناحیه غربی شهر کاشان می باشد. این منطقه که امروزه به مشهد قالی نیز معروف بوده و شناخته می شود ، در واقع محل شهادت امامزاده سلطان علی از فرزندان امام باقر است. هم اکنون نیز بارگاه ایشان در این محل می باشد.
آداب و رسوم برگزاری مراسم قالیشویان اردهال
این آیین معنوی و مذهبی آداب و رسوم و مراخل خاص خود را دارد که به شرح زیر می باشند:
جمعه‌جار
به طور معمول در نخستین جمعه از فصل پاییز یعنی یک هفته پیش از آغاز مراسم، مراسمی با نام جار در فین برگزار می گردد. این روز که میان اهالی فینی به جمعه جار مشهور و معروف است، درواقع روز فراخوانی و روزی جهت تعیین زمان مراسم قالیشویان می باشد.
در این روز زمان مراسم مشخص شده و به مردم و اهالی اطلاع رسانی می شود که اعلام آن توسط ستاد برگزاری مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین انجام می پذیرد. گروهی که مسیول هم فکری و تعیین روز مراسم هستند به طور معمول آن را در دومین جمعه پائیز تعیین می کنند زیرا تاریخ اصلی آن در این روز است اما اگر آن جمعه مصادف با روزهای سوگواری یا دیگر مراسم های مذهبی باشد طبق تصمیم به یک هفته بعد یا یک هفته قبل موکول می گردد.
از جمله برنامه هایی که در نزدیکی مراسم قالی شویان انجام می شود، دایر کردن بازاری به مدت یک هفته الی ده روز است. در این بازار صاحبان حرفه‌های مختلف، اجناس و یا دست سازه های خود را به مردم و زائران عرضه می کنند و مردم معتقدند خرید لوازم خانه در مشهد اردهال و در نزدیکی بقعه امامزاده سلطان علی خیر و برکت را به دنبال دارد.
مراسم اصلی قالیشویان
حال می رسیم به روز مراسم اصلی که به جمعه‌قالی معروف است. در این روز مراسمات خاصی رخ می دهد و ویژگی های خاصی دارد.
بیشتر عزاداران، شب جمعه‌قالی به اردهال می روند و در زائرسرا ، دامنه و یا حوالی صحنی بقعه امامزاده ساکن می شوند. پس از سپری شدن شب و از اوایل صبح جمعه، هزاران نفر از مردم پیراهن مشکی پوشیده، چوب و چماق‌های تراشیده که مخصوص مراسم هستند را به دست می گیرند و به محل می آیند. این افراد با چوب های در دست خود در کنار جوی آب جاری نزدیک به صحن بقعه شاهزاده جمع می شوند و به انتظار می ایستند تا مراسم آغاز شود.
در طول این زمان چند تن از بزرگان، نذری های نقدی مردم را جمع می کنند. آن گاه که مراسم شروع شد، افراد یا حسین‌گویان و با شور چوب های خود را پایین و بالامی برند وبرای گرفتن قالی به سمت مرقد سلطان‌علی به راه می افتند.
معمولا پیش از ورود و تحویل قالی ها از خادمین، در صحن مراسم نوحه خوانی و سینه‌زنی برگزار می شود.
بعد از آن که سخنرانی به پایان رسید، یکی از ریش‌سفیدان ساکن فین، نذر های جمع‌آوری شده را به عنوان هدیه به سرپرست خادمان بارگاه می دهد و قالی مخصوص امامزاده شهید شده را در خواست می کند.
حال خادمان، یک تخته قالی که به شکل لوله شده در آمده را با پارچه مشکی می پوشانند و به ریش‌سفیدان می دهند. چوب به دستان، به سوی قالی رفته و قالی را در اختیار می گیرند قالی لوله شده را به نشانه جسد پیچیده شده امامزاده در فرش با ذکر یا حسین بر دوش نهاده با گام‌های تند از صحن خارج می شوند.
گروهی دیگر، چوب های خود را تکان می دهند و رقص کننان و مانند سپاهی خشمگین به دنبال آنان به سوی چشمه سرازیر می شوند. سپس افراد به هدف شستن قالی، چوب‌دستی خود را وارد آب چشمه می کنند و قطرات آب چوب‌ها را به قالی می پاشند که نمادی برای غسل دادن قالی است.
بعد از اجرای این موارد قالی را دوباره به همان روش به صحن باز می گردانند.
درصورتی که خاطره یا مشاهدات عینی از این آیین مذهبی ایرانی دارید در قسمت کامنت ها با ما مطرح کنید.